Als iemand is doodgegaan van wie je houdt
Als iemand van wie je houdt dood gaat, doet dat pijn. Het kan je hele wereld op z’n kop zetten. Het maakt je verdrietig, misschien ook in de war en boos. Deze gevoelens verdwijnen niet zomaar. Het is een hele klus om het verlies van iemand te verwerken, het kost kracht en moed. Het gaat met kleine stapjes. En iedereen doet het op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo.

Als ouders gaan scheiden
Als je ouders gaan scheiden roept dit allemaal gevoelens en vragen op. Je wereld valt uiteen. Hoe gaat het verder? Wat gebeurt er met mij? Naast verdrietig of boos kun je je onzeker of bang voelen. Hoe ga je met al deze gevoelens om?
Een scheiding is, net als wanneer iemand overlijdt, een verlies en het is een grote klus om alle veranderingen die bij de scheiding komen kijken in je leven te integreren.

Voor ouders: Begeleiding bij echtscheiding concentreert zich vaak rond het loyaliteitsconflict. Vooral wanneer ouders een verstoorde relatie hebben weet het kind niet meer wat het wel of niet kan zeggen en is het bang dat alles tegen de andere ouder gebruikt kan worden. Voor de ouders is het goed een keuze te maken wat ze willen voor het kind: Ruzie maken waar het kind bij is óf een veilige plek bieden voor het kind en alles aanhoren wat het kind zegt zonder er - in bijzin van het kind - emotioneel op te reageren.

Gevoelens uiten en praten over verlies
Misschien laat jij makkelijk je gevoelens zien, misschien vind je het juist heel moeilijk. Het kan dat je het niet durft, maar ook dat het gewoon niet lukt. Je kunt zelfs zo ondersteboven zijn van wat er is gebeurd dat je even niets meer voelt. Sommige mensen huilen zonder dat je het kan zien. Een jongen vertelde mij toen andere kinderen huilden: "ik huil ook, maar alleen vanbinnen."

Volwassenen praten eerder met anderen over het verlies dan dat kinderen en jongeren dat doen. Dat komt omdat kinderen en jongeren minder woorden hebben om zich uit te drukken. Bovendien zijn er in de omgeving van kinderen en jongeren vaak weinig leeftijdsgenoten die hetzelfde hebben meegemaakt. Maar, ook volwassenen lopen hier nog regelmatig tegenaan.

Tja, praten over de dood of scheiding en uiten van gevoelens blijkt in onze maatschappij helemaal niet gemakkelijk.

Gelukkig zijn er ook andere wijzen om je uit te drukken. Veel kinderen en jongeren vinden hun eigen manieren daarin, ze spelen, tekenen of schrijven erover.

Het is belangrijk dat je je kunt uiten over wat er is gebeurd, het helpt namelijk in de verwerking van jouw verlies. Veel volwassenen, jongeren en kinderen vinden het fijn als er iemand is die naar ze luistert. Ze voelen zich gesteund en begrepen.

Wanneer hulp zoeken?
Als je rouwt kun je anders reageren dan je van jezelf gewend bent. Je bent misschien onredelijk of stil, je hebt nergens zin in of reageert prikkelbaar. Je kan ook heel verdrietig zijn of juist overdreven vrolijk. Hier is niets raars aan als je kijkt naar wat er is gebeurd. Het zijn eigenlijk allemaal uitingen van jouw verdriet. Dit gaat na een tijd vanzelf weer over. Als dit echter langer voortduurt en na een jaar nog zo is kan dit betekenen dat je vastloopt in het verwerken van je verlies. Dan kan het fijn zijn hier samen met iemand naar te kijken.

Reacties van Kinderen en Jongeren
Kinderen vertonen reacties als verdrietig zijn of prikkelbaar zijn soms pas na een aantal maanden of soms zelfs na enkele jaren. Dit komt omdat zij de ouder(s) willen beschermen voor verdriet. Pas als ze merken dat het met de ouder(s) beter gaat en het thuis weer een beetje ‘normaal’ begint te worden, voelt het voor hen veilig genoeg om met hun gevoelens naar buiten te komen.

Andere voorkomende reacties:
- niet meer naar school durven (uit angst iemand kwijt te raken)
- aanhankelijk zijn, klampachtig gedrag
- explosieve emoties
- regressie (terugvallen in een eerdere ontwikkelingsfase, bijv. weer bedplassen en duimzuigen)
- aangepast gedrag
- psychosomatische klachten zoals hoofdpijn of buikpijn
- rolovername

Ook hierbij geldt: als deze reacties langere tijd aanhouden kan hulp nuttig zijn.

Als jongere zit je midden in je ontwikkeling naar een eigen identiteit. Daarin is afzetten tegen je ouders en het idee dat je het allemaal zelf al kan en weet heel gebruikelijk. Als er iemand in het gezin overlijdt of als je ouders scheiden, kan het lastig zijn je af te zetten, terwijl je ouders (of ouder) zo’n verdriet hebben.
Daarnaast is het als jongere vaak moeilijk om hulp te vragen. Juist omdat je bezig bent je los te maken en op eigen benen te gaan staan. Hierdoor kun je je erg alleen voelen.

Als kinderen en jongeren niet begrepen worden of nergens terecht kunnen, gaan ze zich nog eenzamer voelen. Dit kan het nog moeilijker maken om de draad weer op te pakken.

Het kan kinderen en jongeren helpen om met iemand te praten die niet te dichtbij staat. Iemand die niet verdrietig zal worden van het verhaal.